Copito de Nieve

Día de feira en San Pedro de Entrambasaugas. Un fato de homes fai a dixestión de cadansúa ración de pulpo cun vasete de licor café. No mostrador da vella taberna pousan as maos un marroquino (café só) vendedor ambulante, un galaicovenezolano que recita decorrido os presidentes da República dende Bolívar, un galego con boina que retruca coa lista dos reis godos, un cubano fuxido do paradiso de Fidel, outro galego que toca a caixa e un mulato de nome Wisconsin, con nacionalidade holandesa, oriundo da illa de Curaçao, metido a ferreiro. Da conversa de sobremesa velaquí vai de proba un botón:
-Que mal vos anda a cousa...
-Si oh! Está morrendo xente que nunca morrera antes...
-A ver cantos quedamos dentro de cen anos…
-Por morrer morreu até a mona Chita, que manda chover na Habana...
-El tamén morreu o King Kong, dixeron na televisión trasantonte.
-King Kong non animal! O que foi para ao ichó éche o fulano ise da guerra de Corea, o Kim Yong il...
-Bueno, entre animales ándavos a cousa...
A leria devalou cara a un afervoado debate no que uns defendían a tese de que Copito de Nieve era un oso e os que xuraban pola botella de auga de San Xoán Bautista con todos os santos dentro e a Virxe de tapón que o Forlepas ese era un mono. Esta última hipótese era secundada con unllas e dentes por un dos galegos que tiña unha irmá casada en Barcelona e que se emperrechaba en afirmar que el vira ao mono ese do carallo e que o tratou de tú a tú, que asomellaba un home. Todo isto o dicía en castelán, claro, non só como concesión aos cascos azuis da barra, senón tamén para darlle solemnidade e garantía de veracidade ás súas verbas.
-E o becho ese comerá pulpo?
-Non sei, pero o parque no que o tiñan semellaba unha feira.
Eu si sei que Copito de Nieve é un gorila, por unha sinxela razón. A primeira imaxe que teño gravada no maxín, a miña primeira lembranza gráfica desta vida resúmese nun inmeso cristal detrás do cal, sen avisar, unha fera xigante adoptou unha postura bípeda mentres oubeaba coma un condanado. Eu, con apenas tres anos, preso do pánico, lisqueime cagando virutas, esbagoando coma unha Magdalena, mentres os visitantes ao zoo de Barcelona escachaban a rir, os moi cabróns. Estes días, máis de trinta anos despois, cando andan a promocionar a película de debuxos animados sobre Copito de Nieve, teño que recoñecer que non me fai graza ningunha. Así e todo, como ser humano que son, malia que non o pareza, fago como calquer neno en todo tempo e lugar: aquilo que che mete medo no corpo tamén che produce unha curiosidade tremenda que non é doado combater. Co paso dos anos seguinlle a pista a este gorila inmaculado, non só por mor da trauma infantil, senón polos camiños da vida. Por unha banda, esculcando sobre a arquitectura doméstica prehistórica din hai anos cun libro clásico titulado Etología de la vivienda humana: de los nidos de gorilas y chimpancés a la vivienda humana, publicado por Jordi Sabater Pi, un investigador catalán residente na Guinea Ecuatorial española entre 1940 e 1968, quen mercara o afamado gorila albino en 1967 a uns cazadores da etnia fang. Anos máis tarde, a Arqueoloxía levoume a Guinea ecuatorial onde puiden coñecer mellor o caso de Copito de Nieve e o devalar histórico da ciencia española na pequena colonia africana. Neste senso, o peso de Catalunya na Guinea colonial foi enorme. Parte da burguesía mercantil catalá investiu en negocios en Río Muni e Fernando Poo, mentres que o traballo suxo o facían misioneiros do tradicionalista Padre Claret. Neste contexto, a investigación científica foi protagonizada tamén por cregos e leigos cataláns que, como Sabater Pi, verquían os seus estudos en revistas coma o Boletín do Instituto de Estudios Africanos. Hoxendía a cousa non trocou moito, pois seguen sendo os cataláns os que controlan o cotarro da cooperación internacional española por alá.
Como dicía, Jordi Sabater, ademais de etólogo e eminencia dentro da primatoloxía internacional, fixo un amplo traballo etnográfico de campo, destacando as súas investigacións sobre a cultura material da principal etnia da parte continental, os fang. En 1967 mercou o Copito de Nieve e contribuiu a proxectar unha imaxe benigna do Rexime; nun intre no que era inminente a independencia da colonia, os "bos españois" salvaban da morte segura un animal único no mundo, que foi portada das máis importantes revistas internacionais. No fondo, Copito de Nieve era o derradeiro trofeo colonial, coma o negro de Banyoles, pero en branco... para moitos non vos habería moita diferenza.
Copito de Nieve morreu en Barcelona o mesmo día do mes de novembro de 2003 en que finou o meu avó, o Antonio de Nogueiras. Ambos os dous foron inmigrantes en Catalunya, fillos das miserias coloniais da España una, grande e libre.

Publicado orixinariamente no Galicia Confidencial