27/2/08

Catástrofes


O luns pasado un terremoto de 3.7 na escala de Ritcher deixouse sentir no Barbanza. Non é unha novedade na historia do noso país. Dende a Arqueoloxía e maila Historia podemos esculcar no efecto que este tipo de catástrofes tiveron na sociedade do pasado. A nosa compañeira Rebeca Blanco, especialista en Arqueoloxía da Arquitectura, puido comprobar os efectos do terremoto de Lisboa no mosteiro de Melón, na bisbarra d'O Ribeiro. Este seísmo tamén deixou a súa pegada en San Vicenzo de Cespón, como así se deixou mencionado na documentación parroquial. Deste tema e doutros moitos tratará a modernista Sofía Sanvicente no capítulo A Historia moderna de Cespón a través dos seus arquivos parroquiais que forma parte da segunda monografía sobre Neixón que estamos preparando para a editorial Toxosoutos. Na súa investigación tamén puido documentar o impacto doutro tema de moda: a Guerra contra o francés iniciada en 1808:

Nos arquivos parroquiais temos referencias claras a este acontecemento, e incluso no 1813 “Se celebra aniversario por los que murieron en Villa y Corte de Madrid el 2 de Mayo”.

18 de Xunio de 1808.

«...Se muere Cayetano Romai marido que era de María López de Sar. Recive el sacramento de la Extremaunción y no los demás por estar decrépito; Dispuso su entierro su mujer por la ausencia de su hijo Juan Benito Romai al que al tiempo se halla serbiendo a S.M.Don Fernando Septimo de voluntario y tener este la obligación de hacerlo por ser mejorado por su padre ...»

Neste período temos noticias de que perden a vida en “Real Servicio de Su Magestad” 14 soldados, sen contar as mortes que se producen por contaxio de enfermedades que traen os soldados.

22 de Abril de 1809.

«...Thomas Becerra enfermo de fiebre vino hace un mes del exercito...Soldado de S.Magestad en el Reximiento de León...» (Libro de defuncións)

Nunha partida posterior, no mesmo mes de abril, está anotada a defunción de súa nai, xa viúva. As defuncións que temos rexistradas de soldados son, na súa maioría xustificadas de palabra por algún compañeiro, ou é enviada a noticia desde o hospital no que faleceu.

2 de xaneiro de 1809.

«Francisco Muñiz, soltero, muere en Valladolid en Reino de Castilla la Vieja, y lo conta su compañero Leonardo Caamaño, compañeros soldados conscriptos que salieron por Junio de 1808 a servir a S.M. en el exercito de Galicia y Reximiento de Hibernia...» (Libro de defuncións).

Fotografía do interior da igrexa de Cespón, da autoría de Florentino López Cuevillas, ano 1927 (Arquivo do IEGPS).

22/2/08

II Encontro de Arqueoloxía do Barbanza



Mañá dará inicio en Neixón o II Encontro Arqueolóxico de Barbanza. O noso proxecto estará presente coa comunicación de Xurxo Ayán Neixón 1925: a prol da recuperación da memoria histórica da Arqueoloxía gaelga mañá sábado ás 13: 30 horas no Centro Arqueolóxico de Barbanza. Esta comunicación xa está dispoñible no apartado de Producción científica, onde podedes baixa-lo documento completo, co aparato gráfico e maila bibliografía incluídas. Toda unha aposta real pola verdadeira divulgación e difusión social do coñecemento arqueolóxico, un tema que será debatido na mesa redonda proxectada para o serán do sábado. Alí vos agardamos.

20/2/08

Aríbalos


No apartado de produción científica podedes baixarvos xa un artigo noso que sairá publicado en Cuadernos de Estudios Gallegos sobre o anaco de aríbalos documentado na campaña 2007 no Castro Grande de Neixón. Abordamos nel unha reflexión sobre o contexto historiográfico da investigación actual, así como a recepción e impacto mediático do achado, unha reseña do contexto estratigráfico no conxunto do recinto superior do xacemento, así coma unha serie de apuntes sobre o comercio púnico no NW na segunda Idade do Ferro.


Fotografía: detalle do anaco do aríbalos baixo lupa binlocular a 50x (Yolanda Porto Tenreiro)

13/2/08

Campos de concentración

Onte presentouse na Libraría Couceiro de Santiago de Compostela o libro Galiza na Guerra Civil. Campos de concentración de Muros, Padrón, A Pobra e Rianxo de Xesús Costa e de Xesús Santos, editado polos concellos da Pobra do Caramiñal e de Rianxo. Todo un modelo de Historia local, Microhistoria e Historia oral da man de dous mestres, cidadáns, apaixonados e rigorosos. Segundo eles o que lles levou a inicia-la súa investigación hai cinco anos foi o feito da desaparición física dos restos materiais dos campos de concentración. Co gallo de solventar ese baldeiro procuraron testemuños sobre a vida cotiá nos campos, os mandos, os presos e o comportamento solidario da comunidade local. Seguindo este modelo, neste ano 2008, o proxecto de Neixón contempla un estudo arqueolóxico integral dos restos materiais da represión franquista, así como das explotacións de wolfram dos anos 40 na zona do Barbanza. Este proxecto, coordenado por Xurxo Ayán (IEGPS), Alfredo González Ruibal e Pedro Fermín Mcguire (Universidad Complutense) dará lugar a un estudo preliminar que será presentado no World Archaeological Congress en Dublín (29 de xuño-4 de xullo) na sesión Archaeology and the failures of Modernity.

Fotografía de Xurxo Ayán: ruínas do campo de concentración deRianxo. As pedras da paredes estradas polo chao, agora un solar onde se ergue unha moderna urbanización. Xuño de 2007.

11/2/08

Xenerais do Ulla

Os berta da zona de Was'i, na fronteia etío-sudanesa, conservan os relatos orais da época da segunda guerra mundial, nos que se lembra aos italianos fuxindo en desbandada perante a chegada das tropas belgas e británicas. Mesmo celebran unha sorte de Antroido, disfrazándose de occidentais. Un sde británicos, outros de italianos. Resulta curioso como os conflictos bélicos dan lugar a festas populares. Está ben tomar a risa a falsa dignidade e orgullo dos guerreiros. En liñas xerais as referencias orais correspóndense coa realidade bélica daquel momento. Foi sonada a rápida conquista da colonia italiana en 1941. O exército do Duce, en moitas ocasións, abandonou as posicións sen disparar un só tiro. E en Was’i non atopamos nin un só casquillo de bala. Unha proba arqueolóxica dun episodio da 2ª Guerra Mundial. A Arqueoloxía e unha arma contra o fachendoso militar de turno. Un grupo progre de arqueólogos estadounidenses fixo escavacións e prospecións arqueolóxicas en Little Big Horn, onde, segundo a historiografía ianqui, o xeneral Caster e o mítico 7ª de Cabaleiría sacrificáronse até o final, disparando até a última bala. Pois ben, a investigación arqueolóxica amosa que os valentes próceres do Exército ianqui fuxiron en desbandada, como así se ve ao analisar a dispersión dos casquillos de bala na chaira que rodea o lugar.

Galicia Te quiero

No entorno do Pico Sacro contamos con numerosas escenografías post-enxebristas. Velaí un conxunto acuático que vén sendo toda unha reinterpretación do culto ás ninfas. Lavadoiro tradicional deconstruído, culminado cun depósito lanzal e unha rocha-monolito que recolle toda unha declaración de intencións, propia de Ana Kiro ou Pimpinella: Lestedo, Galicia Te Quiero.
Pois iso: Galicia cada día máis linda, Galicia, mellor e mellor.

Potes, seixos e filloas


Onte foi a Festa da Filloa de Lestedo (Boqueixón). Un típico núcleo rururbano que medrou ao carón da estrada e que se está a converter nunha vila-dormitorio de Compostela de xeito acelerado. Para a comunidade local e mailo concello o Pico Sacro é un referente identitario e unha imaxe de marca. Tamén o fora no seu día para os cristiáns galeguistas que foran en peregrinación dende Ourense a Santiago, a gaña-lo Xubileo, nun verán de antes da guerra do 36. Un deles era Ramón Otero Pedrayo, quen falaba da xeoloxía de Galicia gabándose da vellez do chan galaico. A pedra, o seixo do Pico de Sacro, formaba parte da esencia da Terra Nai. Ese discurso esencialista, propio da Xeografía oteriana, manténse no tempo, e é reproducido nese mundo abraiante que son os xardíns dos chalets e segundas residencias. Nunha destas casas de Lestedo atopamos esta recreación da galeguidade apegada á terra, cun pote agromando nun chao inzado de seixos cristalinos do Pico Sacro.

6/2/08

O vello xogo das olas


En Monforte conservouse até comezos dos anos 50 unha antiga tradición que se facía no tempo entre o Antroido e a festividade de Pascua. Este chamado xogo das olas consistía en lanzar cacharros polo aire entre un corro de mulleres e outro. O grupo que non conseguía termar do pote, escachando no chao, sufría as chanzas dos vencedores. Así nolo explica o xornalista Francisco Albo nun recente artigo de La Voz de Galicia (2 de febreiro de 2008, edición Lemos) no que inclúe a fermosa fotografía que reproducimos. Un grupo de mulleres dun barrio de Monforte retratadas coas olas coas que ían a fonte, coas que traballaban a cotío. Dende a Antropoloxía e maila Arqueoloxía estructuralista (A alfareira celosa) tense subliñado a relación cerámica-muller, a cerámica como símbolo da identidade e do xénero feminino. Rituais propiciatorios coma este ou coma aquel que lle relataba o señor ao seu neto no post anterior atópanse en moitas culturas: escachar potes conleva fertilidade, procreación, descendencia, felicidade.

Termando da Historia


Unha bandexa ateigada de asas decoradas de xerras Toralla. Os potes dos mouros no dicir das mariscadoras que vixían Neixón. O ano pasado coincidiume ser testemuña da visita guiada que un avó lle fixo ao seu neto do Centro Arqeuolóxico de Barbanza. O discurso do señor tiña unha lóxica aplastante. Diante dunha vitrina na que se amosaban anacos de potes do Castro Grande explicoulle ao cativo:
-Estes dos castros facían como os xitanos, cando había voda guindaban ao chao os potes, que seica dá sorte e fillos. Por iso os geólogos estes atopan os anacos escuchimizados.