O'Pirata

Simón achégase á escavación arqueolóxica de Torre dos Mouros, en Lira, Carnota, acompañado de seu pai, amador e amante do Patrimonio Cultural deste país noso. Simón quere ser arqueólogo, e cunha mistura de timidez, curiosidade e sabedoría pregunta polos cadrados marcados no chao, co gallo de coñecer a metodoloxía do traballo arqueolóxico. Eu tamén fun Simón. Con doce anos, meu pai conseguirá levarme a ver a  escavación do castro de Penalba en Campolameiro no que traballaba o equipo dirixido polo malogrado Antonio Álvarez. E alí tamén preguntei polas cadrículas Wheeler e o sistema de rexistro arqueolóxico. “De aquellos polvos vienen estos lodos”. Naquela época e na nosa non resulta tan doado atopar intervencións arqueolóxicas abertas a unha sociedade que é a lexítima propietaria dese Patrimonio. Abrir á xente unha escavación arqueolóxica é garantir a preservación do sitio, fomentar a concienciación patrimonial e mesmo facer canteira arqueolóxica, estimulando ou consolidando vocacións.

Unha señora duns sesenta anos arriba á Torre dos Mouros acompañada de seu irmao poeta e do seu cadeliño victoriano, alcumado Caravel.

A señora, coma unha moura renacida, esparexe bicos, retrata os compañeiros, canta garimosa e ofrécese a subirnos a vindeira fin de semana cafeliño rico e biscoitos caseiros. Exconcelleira de Xuventude nunha importante vila galega amósase orgullosa da mocedade galega que adica o seu tempo voluntariamente a recuperar o vello monte chantado a rentes da casa da súa mai. De cando en vez bérrale ao cadeliño: “caravel, escarva, caravel!”

Caravel, caraveliño,

caravel, caraviñol,

o día que non te vexo,

para min non raia o sol.

Helena vén dunha familia de canteiros de Cuntis, descendente do arredista Xoán Xesús González asesinado vilmente en 1936. Dende o comezo traballou con paixón e entrega na recuperación e investigación arqueolóxica do castro de Castrolandín. Helena converteuse nunha das mellores arqueólogas de campo que coñezo, é unha desas voluntarias que semellan preocupar a uns cantos arqueólogos supercientíficos preocupados pola profesión. O comentario de Helena, trala visita guiada a Torre dos Mouros ofrecida polo Xosé Gago de Cool-Touring, foi: “Desgraciadamente hai xente que non comprende, nin comprenderá nunca, a tremenda xenerosidade de todos os que estades aquí”.

Un hosteleiro de Lira con restaurante cabo da praia queda abraiado cos metros cúbicos de terra negra que inzan os pantalóns raídos do equipo de arqueólogos. Emigrado toda a vida a Nova Iorque, coma moita xente de Muros e Carnota, retornou hai catro anos á terra. Así e todo quedoulle un aquel ianqui na xestión do negocio. En cinco minutos ofrécese a colaborar co proxecto e ofrece unha churrascada a todos os voluntarios para o vindeiro sábado, de balde. Para el é unha honra que xente de fóra se preocupe polas pedras de Lira. Este home ten outro irmao en Nova Iorque, latinista investigador nunha Universidade da cidade: “Ti non sabes o que é estar aquí comendo o día da festa con toda a familia, e que che veña o irmán e che diga ‘por certo, non sei se sabes algo moi curioso, resulta que Carnota vén de Carnotum…’, pero vai ao carallo hom, que estamos comendo déixate de latines e andrómenas…”

“Castelao predicou en Lira cun espigón na mao”, iso sentínllo á miña avoa moitas veces antes de morrer. Quen nolo conta é un rapaz novo que traballa nos parques eólicos e mesmo ten viaxado á India coa empresa. Fala dos avós xa mortos co mar de Lira envorcado nos seus ollos, e non cansa de repetir que facemos ben, que sempre lle dixera o avó que alí arriba había un cabaliño de ouro e outro de veleno, que había que dar ben co bo que senón estouraba todo. Dicímoslle que polo momento só contamos cun cadeliño chamado Caravel.

O canteiro Cernadas leva máis de dúas décadas turrando da arte rupestre de Carnota, denunciando agresións, recuperando petróglifos, publicando as estacións rupestres. A súa barferencia no Rúa da zona vella de Carnota é o mellor exemplo para termos un chisco de confianza no futuro. Acosado pola Administración no seu día, Cernadas deixou un testemuño inesquencible do amor que un canteiro sinte polas pedras e as cousas de antes. Nunha visita a un petróglifo parcialmente destrozado por unha obra realizada pola administración, Cernadas chegou a pegar con loctite os anacos esparexidos para que se preservase un motivo decorativo. Todo un delincuente.

A excelente biblioteca da Casa de Cultura de Carnota serve para desenvolver actividades cos nenos. O obradoiro de arenoglifos organizado pola restauradora Yolanda Porto é todo un éxito. Os pícaros desbarallan sobre os cervos, os barcos da Laxe Escrita e a Arqueoloxía. Unha nena ergue a mao e afirma fachendosa: “Pois unha vez o meu pai atopou na leira unha moeda de cen pesetas”, pois que a garde muller, que deseguro coa que está caíndo igual aínda a vai ter que usar.

Jordi ten un pub en Caldebarcos, O’Pirata, unha casa de pedra restaurada con cheminea monumental e boa música pop-rock. Jordi é un pirata bo. Traballa até ben entrada a madrugada, durme case nada e alí está a primeira hora na Torre dos Mouros, movendo pedra, e orientándonos no traballo coa súa intelixencia natural e o seu amor pola terra dos seus avós. Baixa para xogar un campionato de fútbol-sala a golpe de domingo, e aínda volta a seguir traballando, cargado de cervexas para os voluntarios. Coleccionista de antigüidades, coñece palmo a palmo Carnota, sabe dos achados que se gardan dentro das casas e empotrados nas paredes, dende canóns a Virxes de pedra, pasando por botóns de uniformes napoleónicos que agroman co paso do arado nun curuto no que houbo un enfrontamento cos franceses. Outro delincuente máis.

Tatuaxe, mirada de fronte e pinta de pirata malote ligón, Jordi ten o corazón máis grande có hórreo de Carnota.