30/12/09

Feliz Ano



Teño un colega que mantén unha tese bastante fundamentada: o grao de bancarrota dun concello galego equivale ao esforzo investido na felicitación do Nadal por parte da Corporación Municipal. No noso concello da Terra de Lemos, sen un can, o carteiro deixou almanaque, felicitacións e demáis andrómenas. Non sei será pola crise que nós non recibimos, por vez primeira este ano, a felicitación do Excmo. Concello de Boiro. Será a crise, digo. Pola nosa banda, desexámosvos un feliz Aninovo. Coma o vellos labregos e os cans fideis, agardamos nos cuarteis de inverno para sorprender con novos proxectos e andrómenas varias. Feliz Ano amigos e amigas de Arqueoneixon.

28/12/09

Santos Inocentes



Dentro de un proyecto más amplio, denominado Boiro, 5000 anos de historia no ámbito de Arousa Norte, se presentó ayer una de las actuaciones que se desarrollará en los castros de Neixón. El objetivo es continuar con la puesta en valor de este poblado como recurso cultural y patrimonial, pero se va a producir un cambio respecto a los campos de trabajo de años pasados. En concreto, se pretende profesionalizar la intervención (18-07-2009)

Lento pero seguro. Así avanza el proceso para la ampliación del Centro Arqueolóxico de Barbanza. Después de que el Ministerio de Cultura confirmase una partida de 150.000 euros destinada a la mejora de las instalaciones del recinto de Neixón, el Ayuntamiento de Boiro comenzó a dar los pasos precisos para que el proyecto se convierta en una realidad (2-08-2009)

Los participantes en la iniciativa, que mañana mismo empezarán a trabajar en el yacimiento bajo la supervisión de cuatro técnicos, excavarán la zona de defensa del castro grande e intentarán determinar si este estaba rodeado por una muralla de piedra o de tierra (2-08-2009)

Antón Louro fue recibido en la casa consistorial por el regidor, Xosé Deira Triñanes, y por el primer teniente de alcalde, Juan Jesús Ares, y desde allí se trasladaron al entorno del Castro de Neixón y al Centro Arqueolóxico do Barbanza, donde visitaron las excavaciones y el centro de visitantes. El delegado aprovechó la visita para anunciar la ampliación del Centro Arqueolóxico, que financiará el Ministerio de Cultura con 150.000 euros (3-09-2009)

Por el momento, el Ministerio de Cultura tiene reservada una partida de 150.000 euros para iniciar las obras, y existe un compromiso del anterior responsable del Ministerio de Cultura, asumido, precisó Louro, por la nueva ministra, de hacer nuevas aportaciones para completar el proyecto. El delegado del Gobierno calificó la iniciativa como «trascendente» y apeló a la implicación de las Administraciones para financiar el millón de euros que costará la actuación (4-09-2009)

27/12/09

O regueiro



A matanza é un espectáculo de xestos técnicos, de xestión do corpo, de materialización dos roles de xénero, de práctica social, de eclosión de cadeas técnico-operativas ancestrais. Un intre importante o día da mata é o de limpar as tripas no río, un traballo tradicionalmente feito polas mulleres pero que hoxendía realizan todos. A auga xélida que escoa polas maos, o regueiro ao bordo da enchente, as historias que se contan en voz alta, fóra do espazo doméstico da aldea, a sutileza para revirar as tripas e tripóns, a merda que marcha río abaixo, como a vida mesma. Gústanme estas escenas colectivas como as que aparecen retratadas nos cadros dos pintores flamencos e neerlandeses, auténticas coreografías que xunguen cultura e natureza, xente e terra.

Fotografía de Xurxo Ayán: Cima de Vila, Cereixa (Pobra de Brollón, Lugo).

Galicia Eterna


Os comedores creados na década de 1970 seguindo a moda da Modernidade son reutilizados hogano como neveiras, espazos plurifuncionais, almacéns... Neste noso caso, o día da matanza instálanse a máquina e os culeiros para facer a zorza dos chourizos. De fondo, un armario garda coma unha vitrina dunha libraría de vello os libros agasallados polas Caixas de Aforros e os Bancos na transición democrática e nos comezos da Autonomía. Non sei se esas publicacións serviron de algo para consolidar a identidade galega. O que si é certo é que mentres haxa matanza do marrao hai esperanza. A verdadeira Galicia Eterna.

Irish Patriots



Pero a cousa non remata aí. O capitán Calletano Carti faleceu. Pouco despois, o seu irmán Carlos Carti moveuse para atopar supervivintes que certificasen a morte do seu irmán no naufraxio, para así gañar dereitos na herdanza familiar. Os Carti eran fillos dun nobre irlandés que participou no desembarco e batalla de Kinsale en 1602 ao carón dos españois contra os ocupantes británicos. Unha derrota que marcou un fito na loita pola independencia irlandesa e que conlevou ao petrucio Carti o seu encerro na Torre de Londres durante 40 anos. O litigante Carlos Carti pensaba que o seu pai estaba morto, supostamente. Como vedes, o Cantábrico está inzado de historias abraiantes, con naufraxios de Lordimani (vikingos), Cruzados, corsarios e distintas xentes do mar.

O barco dos irlandeses


Con todo, o máis abraiante para min, foi a investigación arqueohistórica desenvolta por N. Alonso, V. Álvarez e J. A. Longo centrada no estudo do naufraxio do buque capitaneado polo irlandés Cayetano Carti (castelanzación de Macarthy) nas costas de Bañugues (Cabo Peñes). O 23 de xaneiro de 1635 o galeón español San Francisco da Armada Real del Mar Océano "se hiço pedaços" á áltura do porto de Bañugues transportando un continxente de tropas dun tercio de infantería irlandés. Trátabase dun galeón que patrullaba a costa cantábrica ben realizando labores de escolta a naves de transporte, ben levando a cabo un simple labor de vixiancia. O naufraxio provocou o falecemento de 225 homes que foron soterrados no camposanto de San Nicolás de Bañugues. Unicamente sobreviviron 25 homes.

Fotografía: detalle do póster presentado polos autores citados no simposium Gentes del Mar.

Luanco


Proveitosa estancia en Luanco, aprendendo cousas abraiantes. Esas mariscadas e percebadas que se mandaban os pintores de Altamira. Eses castelos erguidos no litoral e prelitoral a fins do s. VII d. C. e comezos do s. VIII d. C. que pon en entredito moitos prexuízos sobre o nacemento do reino de Asturias. Esas normativas das confrarías que aseguraban os enfermos agás aqueles que contraísen enfermidades venéreas. Esas aldeas vascas do s. IX d. C. adicadas á caza da balea. Esas necrópoles do século VI d. C. que comezan a agromar como zarrotas. Esas relacións atlánticas na Baixa Idade Media entre as elites comerciantes de Aquitania, S. de Inglaterra e N. da Península Ibérica. Esas escavacións inéditas en castros e xacementos romanos asturianos... Gracias a Nicolás, Valentín e Nacho, e a todo o equipo organizador de Gentes del Mar.

Fotografía: carnicería en Luanco. Real como a vida mesma.

17/12/09

Monte da Estrela


Este vindeiro sábado estaremos na I Xornada do Patrimonio Cultural organizada pola Asociación Monte da Estrela en Arteixo (A Coruña) falando de Patrimonios esquencidos, patrimonios desexados e patrimonios rexeitados. Procesos de construción da memoria por xentes de aquí e acolá. Por suposto, a nosa experiencia neixonense servirá de fío conductor da ponencia. Máis información en http://sites.google.com/site/montedaestrela/

14/12/09

Jerónimo!!!


No imaxinario arqueolóxico da época os guerreiros das citanias do NW de Portugal xogaron un papel sobranceiro como símbolo material do pasado guerreiro glorioso de galaicos e lusitanos, tan feros na loita pola súa independencia. Este callaico segue co seu papel apotropaico e invita ao turista a entrar no Museo Arqueolóxico Nacional que conta, como tódolos museos arqueolóxicos nacionais dun país do Primeiro Mundo, cunha ampla sala adicada a Exipto e co seu Tesouro particular onde escintilean brazaletes calcolíticos, xoias orientalizantes e torques callaicos. Este modelo museístico arcaizante compénsase cun notable esfozo de anovamento no tocante ás exposicións temporais. Se ides por alá contades con tres mostras realmente interesantes: unha sobre as relixións da Lusitania, outra sobre a tecnoloxía do vidro e unha terceira sobre a tecnoloxía cerámica romana a partir da escavación e restitución dun alfar romano na desembocadura do río Tejo.

Os arqueólogos portugueses


A igrexa do Carmo remanece coma un recordo do terremoto de Lisboa, como símbolo da cidade que foi e renaceu das súas cinzas como o gato Félix que dicía un egrexio compostelán. O edificio serviu dun recurso máis para o nacionalismo portugués romántico decimonónico, artífice de iniciativas como a creación da Asociación de Arqueólogos Portugueses. Figuras como Possidónio da Silva ou Leite de Vasconcellos tiveron bastante que ver na recreación do pasado pre e protohistórico do país nesa época. A visita ao Museo Arqueolóxico do Carmo é todo un paseo historiográfico por esa Arqueoloxía do Estado-Nación. Acumulación de monumentos epigráficos e sartegos, unha sala que amosa un coctail diacrónico de pezas senlleiras de xacementos sobranceiros e períodos de esplendor, unha biblioteca cos vetustos exemplares das revistas eruditas portuguesas, o busto de El-Rei e dúas momias peruanas crean unha atmosfera que nos traslada a unha etapa interesante da Arqueoloxía europea.

Fotografía: vitrina con materiais da Idade do Bronce e da Idade do Ferro no Museo Arqueolóxico do Carmo.

Sociedade da información


A primeira vez que fomos a Lisboa foi en 1988. Ao día seguinte de marchar comezaba a arder o Chiado. Daquela o meu pai, que viviu na Barcelona de finais dos anos 50 e comezos dos 60, comentaba que moitas cousas da capital portuguesa lle recordaban á súa infancia na Cidade Condal. Rapaces apreixando como piratas a culeira dos tranvías, xente lendo os titulares da prensa pendurada nos quiosques, a roupa e os manteis cubrindo coma un bosque de ribeira os estreitos calellos, as fegresías artellando a identidade dos barrios. Vinte anos non son nada. E Lisboa segue sendo esa antiga capital colonial debruzada sobre o mar, escoando entre a fermosa decadencia e o futuro sempre prometedor. Algo así debe ser a saudade.

Lisboa


Un pequeno país que leva centos de anos de autoafirmación nacional grazas á veciñanza de Castela. A excelsa protección do Patrimonio Cultural portugués ten bastante que ver con este proceso histórico. Malia que o patriotismo luso semella en decadencia no mundo globalizado de hoxendía, a querencia polo pasado segue presente. Unha fermosa tenda alcumada a Vida portuguesa ofrece unha ampla gama de obxectos, de produtos, de marcas, da cultura material que marcou a vida cotiá ao longo do século XX en Portugal. Anuncios publicitarios recordan saber que existen cousas unicamente portuguesas é todo un pracer Loxicamente a exacerbación do sentir nacional combínase cunha sabia retranca, a arma do débil perante o poderoso. Como dicía o outro, ninguén coñece ningún león con retranca, non a necesita. E a relación cos españois devala entre sentimentos encontrados. Despois de aturar media hora a hordas de pijos compatriotas dentro dun tranvía polos rueiros de Lisboa un se reafirma máis no desexo de troco de nacionalidade e recoñece a certeira verdade que recolle esta pintada na Alfama.

4/12/09

Arqueopaixón


A Arqueoloxía de Barbanza das dúas últimas décadas débelle moito ao arqueólogo Tito Concheiro, quen ten deixado a súa pegada nos castros de Neixón, O Achadizo e Baroña. Ademais do seu labor de investigación queremos salientar a súa concepción apaixoada da Arqueoloxía e o seu compromiso coa divulgación e difusión do coñecemento arqueolóxico. Escoitar unha charla deste home é todo un espectáculo onde se mistura imaxinación, ciencia e literatura. Recentemente, nas Xornadas Castrexas de Cambre deleitou ao público cunha serie de recreacións en formato cómic dalgúns castros que coñece ben. Gracias a el compartimos con vós esta viñeta do Castro Pequeno de Neixón. Tito Concheiro farase cargo das novas intervencións no castro de Baroña. Dende aquí lle desexamos toda a sorte e éxito do mundo.

Neixón na fin do mundo


Nestes días estamos a analisar a visión dos castros no mundo do cómic e do deseño gráfico nas últimas tres décadas. Un bo eido de estudo para ver as relacións entre coñecemento arqueolóxico e sociedade en cada contexto histórico, para apreixar a imaxe da casa da Idade do Ferro como referente icónico-visual. Loxicamente foi co nacemento da autonomía cando politicamente se fixo necesario desenvolver cómics que amosasen a historia de Galicia e as orixes da nosa identidade ao público infantil e xuvenil. Unha destas creacións foi Os homes do fin do mundo de 1985 na que aparece unha recreación do Castro Pequeno de Neixón, co seu aríbalos e todo.

3/12/09

Arqueomalacoloxía


O blog www.arqueomalacologia.blogspot.com dos nosos compañeiros da Universidade de León vén de facer un ano de vida cun notable éxito de crítica e público. É mérito de Eduardo González e Víctor Bejega que un eido tan especializado da Arqueoloxía como é a Malacoloxía chegue a todo o mundo grazas a un serio, rigoroso e simpático labor divulgativo. No vindeiro congreso de Gentes del Mar presentarán xunto con Carlos Fernández Rodríguez a comunicación Los Castros Galaico-romanos y la explotación del mar: el marisqueo en la costa cantábrica gallega. Novos resultados dunha investigación arqueomalacolóxica a escala rexional que está a fornecer novas visións sobre as relacións co medio das comunidades da Idade do Ferro do NW.
Fotografía: cribado de materiais do concheiro do Castro Grande de Neixón. Campaña arqueolóxica de 2005.

1/12/09

Xentes do mar


O noso equipo do proxecto arqueolóxico dos castros de Neixón foi convidado a participar no I Symposiuum Internacional Gentes del Mar. Historia y Arqueología en el litoral del Arco Atlántico (Luanco, Asturias, 16-18 de decembro de 2009) http://www.symposiumgentesdelmar.com/index_archivos/Page411.htm
Velaquí vai un resumo da nosa ponencia:
Alfredo González Ruibal (CSIC), Xurxo M. Ayán Vila (CSIC) e Rafael Mª. Rodríguez Martínez (Excma. Deputación de Pontevedra): La otra Arqueología Comercial del NW: ciclos de intercambio entre el Mediterráneo y el Atlántico en la Protohistoria y la Antigüedad.
Como en el caso asturiano, la Arqueología gallega centrada en la investigación sobre la Edad del Hierro ha ido aportando en la última década nuevos datos que permiten elaborar discursos novedosos y actualizados (a escala de la agenda arqueológica europea) sobre las dinámicas sociales vividas por las comunidades protohistóricas. La cultura castreña ya no se ve de la misma manera que en la década de 1990 hasta el punto de negarse la validez de ese obsoleto concepto histórico cultural. Cada vez parece más claro que existieron diferentes y coetáneas realidades, dentro de un panorama variopinto de sociedades campesinas más o menos estructuradas en función de los procesos generados a escala territorial (González Ruibal 2008). Dentro de este contexto, el área costera de las Rías Baixas, abierta a los contactos exteriores, se presenta como la zona más dinámica ya durante el proceso de emergencia del paisaje fortificado. Fenómenos como la aparición de la arquitectura doméstica en piedra o la importación de materiales mediterráneos en castros costeros y del prelitoral durante el Hierro I apuntan a una realidad en la que los intercambios comerciales a larga distancia van a jugar un importante papel en el camino de esas comunidades hacia la división social. Este proceso se desencadena fundamentalmente en el Hierro II (ss. IV-II a. C.) con el comercio con el Mediterráneo controlado por mercaderes gadiritas. En este sentido, los materiales íbero-púnicos documentados en castros no han sido valorados en su contexto, contando con apenas algún intento serio pero aislado de sistematización y síntesis (Naveiro 1991).
A partir de una revisión de los datos disponibles y del registro arqueológico exhumado en excavaciones recientes (González et al. 2007; Ayán 2008) abordamos una síntesis actualizada de los ciclos de comercio en los que se vieron involucradas las comunidades locales de la costa gallega desde estos primeros intercambios con el mundo púnico hasta la Antigüedad Tardía. Este análisis arqueológico da pie a una serie de reflexiones sobre la naturaleza de esos intercambios y su relación con los diferentes procesos sociales vividos en el NW en la Edad del Hierro y el período galaicorromano.

Ayán Vila, X. M. 2008. Os Castros de Neixón, II: de espazo natural a paisaxe cultural. Serie Keltia, 40. Noia: Toxosoutos.
González Ruibal, A. 2008. A cultura castrexa: o estado da investigación en Galicia. En F. Infante y P. Varela (coords.): A cultura castrexa: accións e estratexias para o seu aproveitamento: actas do seminario final, Mondariz Balneario, 22 e 23 de xuño de 2006): 13-29. Santiago: Xunta de Galicia.
González Ruibal, A.; Rodríguez Martínez, A.; Aboal Fernández, R. y Castro Hierro, V. 2007. Comercio mediterráneo en el castro de Montealegre (Pontevedra, Galicia). Siglo II a. C.-inicios del siglo I d.C. Archivo Español de Arqueología, 80: 43-74. Madrid: CSIC.
Naveiro López, J. 1991. El Comercio Antiguo en el NW peninsular. A Coruña: Museu Arqueóloxico.