30/4/12

Mariña D'Or

Durante moitas décadas a Arqueoloxía galega andivo á procura do ouro da Mariña. A presenza de abondosos recursos mineiros, o achado de abraiantes torques en castros da zona e a toponimia levou a indagar sobre a paleometalurxia desta fermosa rexión galega. Anos despois das primeiras escavacións no castro de Fazouro, xa temos a resposta a este misterio. O verdadeiro ouro da Mariña é a xente que turra deste inxente e ameazado patrimonio, como os amigos de Pomba no Arco e Mariña Patrimonio. A xeira arqueolóxica deste pasado sábado amosa que neste país si existe unha vizosa e activa sociedade civil que está a facer o traballo doutros de xeito voluntario e comprometido. Vendo isto, dámoslle a razón a Álvaro Cunqueiro cando afirmaba que mentres a xente nosa siga soñando con tesouros, na nosa pobreza, aínda seremos ricos. Moitas grazas a todos.

 http://www.galiciaconfidencial.com/nova/10354.html
 http://certo.posterous.com/cultura-un-exemplo-de-divulgacion-do-patrimon

Fotografías de Xurxo Mariño.

27/4/12

Publicacións dixitais


Como colofón desta política de divulgación en tempo real e total trasparencia a cidadanía deste país (non só os especialistas) xa pode descargarse desde hoxe a totalidade das memorias técnicas das nosas escavacións (2003-2008) no portal digital CSIC.


Cómpre lembrar que en 2003 contabamos unicamente cun artigo dos anos 1920 e tres páxinas publicadas en 1976 para sabermos algo do que se escavou en Neixón durante décadas. Asemade, os materiais arqueolóxicos asoellados e os informes estaban literalmente secuestrados seguindo a actitude maioritaria vixente na Arqueoloxía galega de hermetismo e infame (e ilegal) control da información. Pola súa vez, o proceso de expropiación da Punta de Neixón conlevou daquela unha creba entre Administración, Ciencia e comunidade local moi difícil de reverter.
Coa colaboración de todos acadouse poñer verdadeiramente en valor de novo os castros de Neixón. Con isto nos quedamos e coa satisfacción do traballo feito. Ante papeis, calan barbas.

Arqueoloxía en Comunidade


O proxecto de Neixón contou con tres grandes activos: a motivación do traballo voluntario, a interdisciplinariedade e a participación activa e maila integración da comunidade local. Como froito derivado deste traballo de implicación cómpre subliñar a colaboración mantida coa Asociación de Veciños Neixón de Cespón e a comisión de festas da Romaría de Neixón, entidades coas que compartimos o interese en respectar os diferentes usos desta paisaxe cultural. Desta colaboración xurdiu unha monografía sobre a historia da parroquia de San Vicenzo de Cespón (Cadernos Culturais de Boiro, 2007). Esta vertente de Arqueoloxía en comunidade ten sido obxecto de estudo como exemplo de boas práticas nas Universidades de Pennsylvania e Stanford (USA) e ten sido recoñecido como un referente no eido da Arqueoloxía Pública por Universidades e asociacións arqueolóxicas europeas. De feito, este vindeiro xuño a nosa experiencia neixonense foi seleccionada para ser presentada no encontro Integrating Archaeology a celebrar en Frankfurt (13-14 de xuño de 2012) no marco do proxecto Archaeology in Contemporary Europe.

Arqueoloxía Pública


Asemade, este proxecto arqueolóxico revertiu a situación precedente de ausencia total de información sobre esta área arqueolóxica, malia ter sido un campo de experimentación da Arqueoloxía galega ao longo do século XX. O traballo de voluntarios e especialistas acadou converter os castros de Neixón no espazo arqueolóxico máis publicado e divulgado de Galicia, dando como froito 1 tese de doutoramento (Universidade de Santiago de Compostela), 3 memorias de licenciatura (Universidad de León, Universitat Pompeu Fabra, Universidade Católica de Río Grande do Sul), 3 monografías, 24 ponencias en congresos nacionais e internacionais (Cork, Lyon, Zadar, Dublín, Cracovia, Roma, A Haia, Frankfurt), 21 artículos científicos en revistas nacionais e internacionais, 83 actividades de divulgación e difusión (entre ciclos de conferencias, charlas e visitas guiadas) así como a primeira longametraxe documental da Arqueoloxía galega (O’Neixón: historia viva dun castro, de Lukas Santiago, 2008). Pola súa vez, é un proxecto pioneiro na Arqueoloxía española ao verquer en tempo real os achados e experiencias vividas nas escavacións neste mesmo blogue.

Neixón: Just do it


Despois de case nove anos de traballo por parte dun amplo equipo de investigadores e profesionais hoxe culmina o proxecto arqueolóxico dos castros de Neixón levado a cabo polo CSIC (147.000 euros investidos na investigación) co depósito definitivo no Centro Arqueolóxico de Barbanza dos materiais asoellados nas nosas escavacións (2003-2008). Cómpre facer balance. Dos erros cometidos (nosos e doutros) e peripecias experimentadas xa demos boa conta na serie Neixón: A Nosa Torre no Xornal Certo. Polo tanto aquí falaremos dos obxectivos acadados. 
Dende o comezo do noso compromiso con esta área arqueolóxica aceptamos e aplicamos o Código de Práctica da European Association of Archeologists aprobado en Ravenna o 27 de setembro de 1997. Seguindo ese código de conducta asumimos a obriga de encetar os pasos necesarios para informar ao público xeral de todos os obxectivos e métodos da nosa prática arqueolóxica, empregando todos os medios de comunicación dispoñibles. Doutra volta, asumimos a obriga de preparar e facer accesible á comunidade arqueolóxica (e non arqueolóxica) as nosas investigacións co mínimo retraso posible, a través de publicacións e/ou medios electrónicos. Asemade, tanto o rexistro arqueolóxico exhumado coma as nosas investigacións quedaron sempre á libre disposición de estudosos, estudantes e especialistas, seguindo a lexislación vixente na materia.
A este respecto, no noso equipo de investigación teñen participado 32 investigadores e especialistas de diferentes disciplinas e institucións (CSIC, Universidade de Santiago, Universidade de Vigo, Universidade de A Coruña, Universitat Pompeu Fabra, Universidad de León, Universidade de Río Grande do Sul, Universitat Pompeu Fabra de Barcelona, Universidad Complutense de Madrid, Universidad de la República del Uruguay, Universidad Católica de Santiago de Chile, universidad sueca de Uppsala…).
Deste proceso de construción do coñecemento científico sobre os castros de Neixón participaron de cheo os 320 voluntarios procedentes de todo o mundo que gozaron deste campo de traballo arqueolóxico.

24/4/12

Vémonos en Foz


ACTO ORGANIZADO POLAS ASOCIACIÓNS:
A POMBA DO ARCO E MARIÑAPATRIMONIO.

28 de abril na praza do porto de Foz, inicio do roteiro polos castros costeiros de Foz ás 16:00 e presentación do libro Herdeiros pola forza dos autores Manuel Gago e Xurxo Ayán ás 19:00 na Casa de Cultura.
 

As Asociacións culturais A Pomba do Arco e Mariña Patrimonio queren invitar ao público en xeral a participar nun roteiro polos castros marítimos do concello de Foz.
Recentemente a Asociación cultural MariñaPatrimonio descubría restos arqueolóxicos no lugar do Carreiro de Foz. Restos que foron amosados ao servizo de Patrimonio da Consellería de Cultura que recoñeceu a existencia dun asentamento arqueolóxico. Este feito moveu á Asociación A Pomba do Arco, en unión con Mariña Patrimonio, a organizar un acto no que se poña en valor o noso patrimonio, en concreto os castros marítimos do concello de Foz, organizando para iso un roteiro polos citados castros.
O acto terá comezo o día 28 de abril, sábado, ás 16:00 na praza do porto de Foz, no que un autobús recollerá a todos os que queiran participar, para levalos polo citado roteiro.
Comezará a visita no xacemento arqueolóxico do Carreiro de Foz, onde se nos amosarán os restos que alí apareceron. Continuará polo Cu do Castro, na praia de Llas, e polo castro de Fazouro, no que se nos vai falar da súa estrutura e das relacións sociais do mundo castrexo. Explicación que levarán a cabo Manuel Gago e Xurxo Ayán. Continuaremos coa visita a outro castro da parroquia de Nois e rematarémola no Pico da Lebre, no que se nos amosarán os restos da fortaleza que alí existira.
O roteiro rematará na Casa da Cultura do Concello de Foz, na que ás 19:00 Manuel Gago e Xurxo Ayán comezarán a presentación do seu derradeiro libro Herdeiros pola forza, un achegamento á situación actual do patrimonio arqueolóxico e cultural galego.
Os asistentes poderán mercar o libro, se o desexan, no propio acto e pedirlle aos autores que o asinen.
Agardamos que todo aquel que queira pasar un sábado dunha maneira distinta e ao tempo aprender sobre a nosa historia e sobre o noso pasado que se acheguen este sábado 28 ao porto de Foz e a Casa da Cultura.

23/4/12

Charlie again


No xornal El País de onte podedes ver unha reportaxe de Jacinto Antón sobre os resultados da investigación levada a cabo polo noso equipo de traballo en La Fatarella, no contexto da batalla do Ebro. A memoria destes traballos podedes consultala xa no blogue do www.guerraenlauniversidad.blogspot.com Este proxecto sobre Arqueoloxía da guerra civil española, dirixido por Alfredo González Ruibal (INCIPIT, CSIC) verqueu na rede en tempo real o avance dos traballos de campo. Nesta segunda fase da investigación, a colaboración co equipo DITPATRI da Universitat de Barcelona é fundamental para acadar unha boa proxección social e cumprir coa vertente aplicada do proxecto. Grazas a este equipo de profesionais contamos con material didáctico sobre o acontecido na Fatarella (baseado rigorosamente no rexistro arqueolóxico) que chegará a toda a poboación escolar. Este é o valor de Charlie para as Ciencias Sociais: que nos recorda a brutalidade dunha guerra que segue marcando a realidade deste país. 

http://ccaa.elpais.com/ccaa/2012/04/21/catalunya/1335038752_872001.html

Infografías: DITPATRI

19/4/12

O Elinfante






Como sabedes, nos últimos anos temos traballado na fronteira entre Sudán e Etiopía occidental pescudando no modo de estar no mundo de comunidades étnicas marxinadas, perseguidas e escravizadas, como os gumuz ou os mao. Nestes pobos a Tradición confírelle moita importancia ao consumo ritualizado da cervexa en banquetes colectivos e á caza maior como rito de paso e prática cohesionadora dos varóns do grupo. O espallamento do Islam e dos misioneiros protestantes está rematando coa primera manifestación cultural mentres que o Estado abisinio, na súa angueira civilizatoria de antergos costumes, prohibe a caza a grande escala levada a cabo por estes grupos minoritarios.
En 2010 tivemos ocasión de observar as manobras dos inspectores do goberno para obviar a realidade étnica do grupo mao, minoría que habita os lindeiros occidentais de Oromía (vinte millóns de oromo cirtiáns ortodoxos e/ou musulmáns). O Goberno rexional nega esta realidade, considera os mao coma un clan oromo máis e ve nestas práticas cinexéticas unha inútil cousa do pasado. O bo da Etnoarqueoloxía é que nos permite contrastar a memoria material e a memoria histórica. Nas choupanas dos xefes mao penduran do esteo central os trofeos de caza, entre os que sobrancea a especie maís respectada e temida: o bisonte. Sen embargo, na memoria colectiva prevalece a lembranza do rei indiscutible: o elefante, extinguido nestas terras hai unha recua de tempo. Entre os gumuz de Metekel tamén se conserva o recordo das cacerías de elefante, um animal praticamente sagrado, agora convertido en toda unha metáfora literaria que forma parte da xenealoxía histórica dos gumuz e dos seus mitos fundacionais.
Aquelas cacerías desenvoltas por estes grupos premodernos pouco ou nada tiñan que ver con outro tipo de caza, a desenvolta pola elite que controlaba o poder imperial no Estado etíope. A fins do século XIX, os nobres amhara de Addis Ababa desprazábanse ás terras baixas para cazaren elefantes e gumuz. Como no caso da burguesía chilena da mesma época hai fotos de cazadores pousando o pé na cabeza dun ser humano: mapuches e gumuz como trofeo de caza. Esta é caza moderna, deshumanizada, como símbolo de ostentación social do Poder. Malia todo, a proverbial resistencia dos gumuz fixo que estes sigan existindo, mentres que os elefantes fuxiron definitivamente cara ao S. Doutra volta, o desprazamento de centos de miles de refuxiados sudaneses nas últimas décadas deu lugar a unha sobreexplotación do medio que pouco axudou á preservación desa especie en extinción, recluída neses parques naturais coñecidos por todos, dende Kenia até Sudáfrica.
A cobiza do marfín sempre estivo no maxín de todos os poderes coloniais dende o século XV, no Golfo de Guiné, for portugueses, españois, franceses, británicos ou holandeses. A illa de Mandji (Corisco) na que estivemos traballando o ano pasado, foi o encrave privilexiado para o embarque de escravos, colmillos, pelos e colas de elefante. Mesmo as comunidades locais do continente mercaban escravos aos europeos en troques de marfín. Como sinala o historiador catalán Gustau Nerín, cando os holandeses tomaron momentaneamente a posesión portuguesa de São Tomé en 1599, atoparon nos almacéns a módica cifra de 1.400 colmillos de elefante. O que resulta evidente é que o colonialismo europeo tratou por igual a persoas e elefantes. O incremento do prezo do marfín a partir de 1820 levou a pagar un duro español por 20 libras de colmillo de elefante. Mentres contra 1855 a trata de escravos xa desaparecera “oficialmente” no folgo de Guiné, a caza sistemática de elefantes seguiu sustentando a exportación de marfín, produto seguido moi de lonxe por madeiras exóticas, a cera e o caucho. Esta economía predadora levou á prática desaparación de determinadas árbores e dos elefantes na costa na década de 1890, razón de máis que levou aos franceses, alemáns e españois a encetar a conquista das terras do interior do Continente. Comezaba o século XX das prantacións, as grandes compañías e as explotacións forestais, o arrasamento dunha terra que foi lostregada por xente como Carrero Blanco no franquismo e polos Obiang hoxendía.
Da Guiné colonial contamos cun amplo abano fotográfico das cacerías levadas a cabo polos ricos explotadores españois, que emulaban a eses príncipes etíopes dos que vos falei ao principio. Estes retratos coloniais da década de 1940 para nada se diferencian da estampa do xefe de Estado do Reino de España en Bostwana en 2006. Algo lóxico se temos en conta que estamos a falar dun Borbón, que non fai outra cousa que seguer a tradición da escopeta nacional aprendida do seu pai e de Francisco Franco (de gatillo fácil), e transmitida ao seu neto (con notable éxito como se pode apreciar). Así e todo eu teño a sospeita de que Juanca estaba na sabana africana botando unhas salvas na honra da IIª República española,
Por unha banda, quizabes Juan Carlos de Borbón deba explicarlle ao elinfante Froilán que en certas zonas de África non hai nada máis sagrado ca un camposanto de elefantes e nada máis infame ca disparar a un animal indefenso. E se El-Rei quere botar uns tiros, coma o seu xenro, que lle poñan na Zarzuela unha diana con gallifantes rechamantes, moito máis limpos, baratos, ecolóxicos e divertidos. Ademais, os gallifantes, como os monarcas, non están en vías de extinción, ou si?

Publicado en Galicia Confidencial.

Fotografías: colonos españois liquidando elefantes en Guinea Ecuatorial

18/4/12

O demo anda ceibo


Imos andar unha tempada polas terras do Golfo Ártabro en traballos de prospección arqueolóxica do litoral, zona que coñecemos ben, xa que en 1999 fixemos o control arqueolóxico da construción da rede de gasificación. Polo momento, estamos a desfrutar dos primeiros inventarios e catalogacións feitas a comezos dos anos 80, nesa época esperanzada na que se poñía a andar a autonomía e estaba todo por facer. Daquela época é a Catalogación Artístico-Arqueológica del ayuntamiento de Cabanas (1986), estudo pioneiro feito por C. Toscano, S. Ferrer, J. Luaces e R. Penedo. Froito do enfoque etnoarqueolóxico asumido, inclúense lendas e relatos como o que segue (páxs. 110-111):
Hai uns sesenta anos contábase que o demo andaba ceibo polas fragas do Eume. Polas noites sentíase ruído como se rabanasen árbores e, sen embargo, pola mañá todo estaba igual. Contan que se vía a figura dun cabalo mouro moi grande e que cando os paisanos berraban "ay Jesusiño!" o cabalo trotaba cara a o río e se guindaba á auga deparecendo.
Ultimamente o demo voltou ás fragas do Eume, calcinando carballos centenarios.

17/4/12

A pedra de misar


Un ensaio a todas luces aconsellable é o libro de Josep Llobera “O deus da Modernidade: o desenvolvemento do nacionalismo na Europa occidental” (1996) onde se analisan de xeito brillante, ao meu modo de ver, os alicerces teóricos e anímicos dos movementos de liberación das nacións sen Estado. En moitos casos, o vencello entre relixión e nacionalismo étnico foi a chave do éxito destes procesos revolucionarios. Aquí, en Bulgaria, temos un exemplo magnífico desta realidade. A Igrexa ortodoxa búlgara foi a garante do idioma e do sentir nacional baixo a ocupación otomana entre fins do século XIV e o último terzo do século XIX. Os mosteiros empoleirados na montaña, auténticas fortalezas fuxidías, convertéronse, por unha banda, en cenáculos para a recuperación da memoria colectiva, e por outra banda, en eixo fundamental da estratexia elaborada polos comités revolucionarios dirixidos por Vasil Levski e outros patriotas que levaron a cabo o golpe fallido de 1876 contra o Sultán. A feroz represión turca mobilizou á opinión pública internacional e deu como resultado a guerra turco-rusa de 1877-1878 e a consecuente independencia de Bulgaria. Un papel semellante xogou a Igrexa serbia, mesmo en épocas recentes, como nos recorda o vinte aniversario do inicio do salvaxe sitio de Saraxevo.
Cambiando de continente, un idéntico proceso deuse no Imperio abisinio co gallo da ocupación fascista italiana. Mussolini tentou rabanar os alicerces simbólicos do orgullo etíope cunha estratexia de humillación que contemplou o roubo dos obeliscos de Axum e unha represión brutal contra a poboación local. O atentado fallido contra o virrei Graziani en 1937 deu lugar á masacre de trescentos monxes etíopes do mosteiro de Debre Libanos, na zona cero do místico cristianismo ortodoxo etíope, arelixión dos dous grupos étnicos dominantes até hoxe, os amhara e os oromo. Os claros vencellos entre a igrexa e a guerrilla na guerra e liberación nacional trouxo como consecuencia un ataque frontal aos santuarios. Os corpos dos trescentos monxes quedaron estrados, sen soterrar, até a fin da guerra, como medida de persuasión para evitar o apoio do campesiñado aos patriotas abisinios (“arbeñoch”).
Esta relación entre resistencia-Igrexa nacional contra un poder alóctono constátase tamén de xeito paradigmático no caso irlandés. Cando as tropas de Cronwell entran a sangue e lume en Irlanda levan a cabo unha política de terra queimada, esborrallando por sistema as igrexas católicas esparexidas por toda a illa. Neste contexto, a igrexa devén un símbolo nacional. Os grupos de patriotas irlandeses, na súa fuxida, recuperan pedras das ermidas, capelas e igrexas queimadas, a poder ser anacos do altar, e lévanas canda si. Estas pedras, coñecidas como “carragh ann afrin”, son todo un recurso nemotécnico que transmite a tradición. Nos acampamentos dos grupos resistentes esta pedra simbolizaba a orde social gaélica e viña sendo todo un referente identitario, unha metáfora do patrimonio perdido e do orgullo nacional.
Unha rapaza de Cerasia casou en Cuba cun paisano seu, moito antes da guerra de España; de volta a Galicia, ao morrer de vella aquí deixou como leigado unha fermosa caixa, da que nunca se desprendera en vida. Dentro dela, comparten espazo unha vacaloura disecada, unha estampiña da Virxe, un alicornio e unha pedriña envolta cos restos dunha carta escrita en Cuba en papel de algodón. Esta pedra é a esquiniña do sopé de mármore do retábulo central da igrexa parroquial de Cerasia. Todo un exemplo de pedra de misar galaica que cruzou o Atlántico dúas veces.
Non serei eu quen diga que o futuro de Galicia nestes tempos de resistencia cultural e política para por oficiar misas, nin moito menos, pero si pasa por preservar e actualizar esas pedras de misar. Aqueles membros da Igrexa que terman da pedra de misar galaica, como o meu veciño, o teólogo Andrés Torres Queiruga, son froito dun vesánico ataque das forzas do Mal. A ultradereita dona en 2012 do Poder, civil e eclesiástico, non se conforma con demandar a fin do Estado autonómico e recuperar termos como “rojo” ou “separatista”. Non, no caso de Torres Queiruga, tradutor da Biblia ao galego (aí é nada), aplícaselle un termo que había séculos non se escoitaba neste país: “hereje”.

Publicado orixinariamente en Galicia Confidencial
Fotografía: monasterio de Rila (Bulgaria)

16/4/12

A escopeta nacional


A caza como prática ritual e xesto de autoafirmación de xénero e status xa se documenta na Idade do Bronce deste recanto do Atlántico, hai máis de 3000 anos. Na arte rupestre das Rías Baixas contamos coas afamadas escenas de monta de bestas, coas representacións figurativas de cervos de cornamentas descomunais, asediados por guerreiros repoludos armados até os dentes. Alabardas, granito, pedra, guerra e poder son teselas dun mesmo mosaico que se manterá con diferentes sentidos e significados no culto aos xabaríns e os verracos na época dos castros, nas monterías feudais dos tempos medievais e nas cacerías fidalgas do Antigo Rexime. A guerra da francesada, entre outros eventos, impediu que a gillotina revolucionaria fixese o seu traballo, remanecendo a caza coma un eido desa fidalguía decadente decimonónica, tan ben descrita por Ramón Otero Pedrayo e Emilia Pardo Bazán A burguesía temperá, alóctona, comezaba a guindar aos lindeiros da historia aos vellos señores da terra. Ninguén recorda en Galicia a un comerciante maragato astorgano, a un indiano retornado ou un catalán conserveiro asentado no noso país termar dunha escopeta de caza. Iso seguían a ser cousas dos parásitos señoritos rendistas, que termaban dos alicerces da primeira Restauración borbónica. Un magnífico exemplo desta escenografía do Poder vén sendo o acontecido na illa de Cortegada co gallo da súa entrega a El Rei Alfonso XIII. Mentres as familias labregas son obrigadas a abandoar Cortegada en 1907 (anticipando a política fascista de deportación por mor dos encoros a partir dos anos 40) as elites locais puxan por gañar posicións perante a inminente chegada do maná monárquico traducido en cartos estivais. Neste contexto, organízase unha cacería na illa de Cortegada, o 17 de setembro de 1910. Reproduciremos aquí un paragrafo íntegro da crónica xornalística do acontecemento:
“El Domingo se verificó en la isla de Cortegada una cacería a conejos sin perros. Tomaron parte de ella el Excmo. Sr. Marqués de Aranda, Comandante del Hernán Cortés y los señores don Benito Cuesta, don Luis Patiño, don Juan Oubiña, don Manuel Casulleras, don Ricardo Colmeiro, don Pedro Piay y don Ramón Sanjurjo. La caza de pelo es esta isla abundantísima y lo prueba esta cacería en donde se cobraron 128 piezas en menos de tres horas y sin perros. Algunas de las piezas cobradas fueron entregadas por oden del señor Marqués de Aranda al cura párroco de Carril para que las distribuyera entre los pobres de dicho pueblo”.
A xente de orde que se beneficiaba do sistema caciquil chantado por Montero Ríos e adláteres segue nutrindo hoxe os nomes das rúas da Boa Vila de Pontevedra, os mesmos que adoptaban esta postura colonial e paternalista coa xente do común, en compañía de nobres e membros da Armada española. Cuspidiño ao que se vei cada ano na Escola Naval de Marín no século XXI, sen ir máis lonxe. Por que esta continuidade? O golpe de 1936 vai supoñer unha permanencia da caza como símbolo da xente de orde baixo o nacionalcatolicismo. Este poder de cartucho foi maxistralmente analisado por Delibes en los Santos Inocentes, na súa vertente tráxica, e por Berlanga na súa faciana patética e cómica.
Nestas coordeadas sitúase a xestión de parte do Patrimonio galego durante o franquismo. A escopeta nacional non só remataba coas masacres bercianas e ancaresas lideradas polo ministro dos paradores de turismo no tardofranquismo. Tamén guiaba os modelos de xestión de espazos hoxe considerados paraísos naturais, Patrimonio de todos, pero que daquela eran coto privado de caza. Para ilustrar esa cuestión voltaremos á ría de Arousa, centrando a nosa ollada en todo un personaxe: Alfonso Otero Goyanes, o Marqués de Revilla. Este home empregou os seus excelentes contactos para amasar capital na postguerra, na liña doutros potentados que medraron coa España nacional. O marqués investiu en minería de estaño e wolframio, foi o administrador de don Juan de Borbón na zona e fíxose coa illa de Sálvora na que recreou un pazo galego entre kitsch e gore onde daba renda solta ás cacerías cos colegas e socios capitalistas. Na memoria colectiva quedou marcado a lume a presenza de personaxes ao estillo John Balan disparando ao chou aquí e acolá coas pistolas Lügger alemás da IIª Guerra Mundial. O mesmo modelo de caza se trasladou á illa de Cortegada, onde se soltaban pavos reais, faisáns, codornices e toda raza de especies voadoras abatibles. Todo un zoolóxico, como nos dixo unha vella de Carril, nada en Cortegada, “ao servizo dos que mandaban, dos señoritos de Pontevedra”. Da illa só importaba o seu mentireiro valor cinexético; as persoas foran deportadas e o Patrimonio histórico saqueado, vendéndose incluso por enteiro, pedra a pedra, o hospitalillo do século XVII anexo á ermida, hoxe esborrallada.
Este mundo da escopeta nacional contaba con moi boa saúde xa no primeiro franquismo, no seo do nacionalcatolicismo fascistoide das décadas de 1940 e 1950. Neste tempo desenvolvéronse as primeiras escavacións arqueolóxicas no veciño xacemento de A Lanzada (Sanxenxo, Pontevedra) da man do director do Museo de Pontevedra, o franquista J. Filgueira Valverde. Naquela época, as escavacións arqueolóxicas en castros de Galicia eran realizadas por operarios do país “sagazmente” dirixidos por uns directores urbanitas que seguían apostando na meirande parte das veces por “dar la orden de proceder a la apertura de zanjas exploratorias”. Como testemuño gráfico impagable deses anos dispoñemos de fotografías inéditas desas campañas, gardadas no Arquivo do Museo de Pontevedra e que son un fidel reflexo desa Arqueoloxía clasista e colonial xerada neste universo da escopeta nacional. Arqueólogos e académicos (sempre homes) con garabata, traxe e zapatos escintileantes discuten sobre a area da duna mentres mozos e vellos da parroquia de Noalla desenvolven os traballos de escavación. Os habitantes da zona son meros espectadores pasivos aos que ás veces se acode para que actúen como reproductores de audio lembrando contos e lendas. Pola contra, os agradecementos oficiais na publicación académica dos resultados irán dirixidos ás forzas vivas do lugar: Al cerrar este diario por la presente campaña, es justo agradecer al reverendo señor cura párroco de Noalla; a los marqueses de Riestra y a sus hijos Antón y Mercedes Pita Arechavala; a la Sociedad Anónima La Toja y a sus funcionarios los señores Pfaf, Uría y Yordi; a don Pedro Castiñeiras y a los señores de Bugallo, sus constantes atenciones. Como en Cortegada en 1910, marqueses, fidalgos, señores, cregos e funcionarios debuxan un panorama de postguerra que pouco difería do caciquismo pontevedrés da Restauración. Así e todo, os directores da intervención arqueolóxica amosan sui generis un certo interés pola concienciación patrimonial da poboación, por aquilo que hoxendía denominaríamos Arqueoloxía Pública: Rogamos al señor cura párroco, que tanto interés demostró por nuestra labor, que desde el púlpito haga ver a los feligreses el interés de la conservación de lo descubierto. Otra gestión hacemos con la Guardia Civil.

A escopeta nacional é un capítulo do noso libro Herdeiros pola Forza, de 2.0 Editora, xa nas librarías de toda Galicia. Un libro de evidente actualidade.

11/4/12

Divulgacion.org


O venres 20 abril terá lugar en Vigo na sé da Fundación Barrié (Rúa Policarpo Sanz 31) o primeiro encontro anual da Asociación Galega de Comunicación de Cultura Científica e Teconolóxica . Toda a xornada, agás a asemblea xeral, é aberta ao público interesado.
O programa do encontro é o seguinte:

BLOQUE 1: Compartindo experiencias

5:00 Relatorio «Cultura Científica, Arqueoloxía Pública e Cultura Popular en Galicia» a cargo de Xurxo Ayán, Arqueólogo do CSIC

5:30 Relatorio «Xénero, ciencia e comunicación» por Iolanda Casal xornalista de «El Correo Gallego»

6:00 Obradoiro: «Ciencia e Cociña» polo físico Martín Pérez Rodríguez e coa participación de Rafael Centeno, cociñeiro do restaurante Maruja Limón (Grupo Nove de Gastronomía)

DESCANSO 6:45 – 7:15

BLOQUE 2

7:15 – 7:55 Asemblea xeral anual de Divulgacción (Asociación Galega de Comunicación da Cultura Científica e Tecnolóxica)

BLOQUE 3

8:00 – 9:30 Relatorio invitado «Comunicación y cultura científica en tiempos de crisis» por Juan Ignacio Pérez Iglesias, cátedra de Cultura Científica da Universidade do País Vasco.

http://divulgaccion.org/2012/04/04/encontro-anual-de-divulgaccion/